Hội Chứng “Ăn Theo Nói Leo”

Vì sao trong giới trẻ có hiện tượng đua xe với một số lượng lớn người tham gia, mặc dù ban đầu chỉ do một nhóm nhỏ khởi xướng? Vì sao có phong trào yêu rầm rộ ở trường này, lớp nọ? Tại sao có hội chứng dùng mỹ phẩm Hàn Quốc, có hội chứng "yêu" ca sỹ nọ, cầu thủ bóng đá kia? Tất cả các hiện tượng đó đều được giải thích là: "Hiệu ứng theo đám đông".

Trong thực tế cuộc sống có rất nhiều người sống và ứng xử theo số đông. Thấy mọi người ăn mặc thế nào, họ cũng cố bắt chước cho giống, mặc dù có thể trong lòng không thích thú lắm. Trong các cuộc họp cần biểu quyết một vấn đề gì, nếu chịu khó quan sát, ta sẽ thấy có những người không giơ tay một cách mạnh dạn, họ chỉ thực sự tự tin khi thấy số người giơ tay tương đối đông. Hiện tượng một cá nhân do áp lực của số đông, trong suy nghĩ và hành  3;ộng của mình có xu hướng đi tới chỗ nhất trí với số đông, trong tâm lý học gọi là: "Hiệu ứng theo đám đông".

Có một nhà tâm lý học đã làm một thí nghiệm như sau. Ông yêu cầu 30 người uống nước lọc và sau đó yêu cầu họ phát biểu xem nước có vị gì. Trong 30 người tham gia thí nghiệm, ông đã nói trước với 20 người rằng, sau khi uống, cứ nói rằng "nước có vị ngọt như pha đường". Kết quả, sau khi uống nước đun sôi để nguội, đã có đến 26 người khẳng định nước có vị ngọt. Ngoài 20 người đã được "gài sẵn", còn có đến 6 người thấy không ngọt cũng nói rằng ngọt. Đây là hiệu ứng tâm lý theo đám đông.

Theo một nghiên cứu của Đại học Leeds (Anh), con người khi ở trong đám đông có hành vi không khác biệt mấy so với đàn cừu hay chim di trú.

Các nhà khoa học đã thực hiện một loạt thử nghiệm đặc biệt, nhằm tìm hiểu về hành vi đám đông. Họ khẳng định rằng 95% số người trong đám đông có khuynh hướng hành động theo một nhóm thiểu số chỉ chiếm khoảng 5% mà không hề suy nghĩ.

Để đi đến kết luận này, các nhà nghiên cứu đã cho những người tham gia thử nghiệm đi lại vô định trong một gian phòng rộng. Một số người trong nhóm được dặn dò trước đã di chuyển một cách dứt khoát hơn. Cuối cùng, tất cả mọi người tự nhiên đã đi theo những người này tuy không được phép liên lạc với nhau. Đa số những người được hỏi đều cho biết, họ không hề ý thức rằng mình đã bị chỉ huy.

Các thử nghiệm khác đã được thực hiện ở nhiều nhóm khác nhau và chứng minh rằng đám đông càng nhiều người thì càng dễ gây ảnh hưởng. Từ một nhóm 200 người, chỉ cần 5% số người được thông tin trước là có thể chỉ huy cả nhóm.

Nghiên cứu trên có thể giúp tìm hiểu về hành vi đám đông và đưa ra những chiến lược về sơ tán trong trường hợp xảy ra thảm họa.

"Sức ép" hay sự khôn ngoan?

Sở dĩ có hiện tượng tâm lý theo đám đông là vì mọi người đều tin rằng, phán đoán của số đông chính xác hơn phán đoán của cá nhân mình, vì vậy tin theo số đông tốt hơn. Ta cũng đã từng nghe câu nói: "Chẳng lẽ từng đấy con người lại sai cả hay sao, hãy xem xét lại đi, có thể bạn sai đấy".

Lý do thứ hai dẫn đến hiện tượng theo đám đông là do sức ép của tập thể. Người ta ai cũng muốn được tập thể, được số đông chấp nhận, muốn mọi người cùng quan điểm, không ai muốn tách mình cô lập, dễ bị chê trách, dị nghị, do đó theo số đông là cách ứng xử khôn ngoan nhất.

Lý do cuối cùng chính là do bản thân mình mù mờ, không có chính kiến. Có sai cũng chẳng mình mình sai, có đúng thì tốt, còn hơn không biết ứng xử theo hướng nào. Điều này đúng nhất với những người còn thiếu kinh nghiệm, hiểu biết hạn chế. Khi con người không sáng suốt, ở vào hoàn cảnh mù mờ, chưa rõ thực hư ra sao, đành cầu viện xung quanh, bắt chước hành vi của mọi người để khỏi lộ ra là mình kém cỏi, không biết gì. Đây là trường hợp bí quá phải theo số  73;ông vì có "chết cả đống còn hơn sống một người".

Hiện tượng "ăn theo nói leo" được những người bán hàng tận dụng triệt để. Khi có một vài khách hàng vào mua hàng, chủ hàng cho một đám "cò mồi" ra để giả vờ làm khách mua. Đám cò mồi túm vào món hàng mà người "khách thật" đang xem, khen lấy khen để, bảo là "hàng xịn thật", rồi trả giá cao ngất trời. Người mua hàng thiếu kinh nghiệm sẽ bị đám đông ám thị, trở nên thiếu sáng suốt và cuối cùng quyết định mua hàng vì thấy "nhiều người khen tốt"!

Trong công tác tuyên truyền, vận động, người ta cũng hay dùng hiệu ứng đám đông để gây sức ép với một "nhóm thiểu số" nào đó. Người ta hay nói: "Cả làng làm rồi đấy, nhà anh có làm thì làm", hay "cơ quan ai cũng làm điều này rồi, còn anh làm không thì... tuỳ"!

Học cao, hiểu rộng không dễ "nói leo"

Nhìn chung người càng học cao, hiểu rộng, có ý chí quyết đoán thì càng ít bị ảnh hưởng bởi số đông. Con người càng ít hiểu biết, càng dễ a dua, chạy theo số đông.

Chúng ta rất khâm phục và biểu dương những người vì chân lý dám đương đầu bảo vệ lẽ phải theo tinh thần khoa học. Không phải ai cũng dám làm điều đó, chỉ có những người không ngại bị trù dập, thành kiến, dị nghị mới dám xả thân vì chính kiến của mình. Không ít nhà khoa học, nhà văn, nhà chính trị đã dám làm như vậy. Vì kiên quyết không theo số đông cho rằng, trái đất là trung tâm vũ trụ, bảo vệ chân lý mặt trời là trung tâm mà Bruno bị thiêu trên gi&# 224;n lửa. Galilei vì kiên quyết bảo vệ sự đúng đắn của học thuyết Copecnic mà bị ra toà, đành phải đọc lời sám hối, song khi ra khỏi toà, ông đã ngửa mặt lên trời mà than rằng: "Nhưng dù sao trái đất vẫn quay". Tư Mã Thiên dù bị hoạn song vẫn trung thành với sứ mạng của người viết sử, vẫn một mực viết tất cả sự thật.

Còn bạn, bạn có dám "một mình một ý kiến" khi bạn đã rất hiểu điều mình suy nghĩ không? Có dám kiên quyết chứng minh cho ý kiến của mình là đúng không? Nếu có, điều đó là rất tốt, bởi bạn đã không bị số đông "lôi kéo". Song hãy cẩn thận, nếu không có sự hiểu biết chắc chắn, không có khả năng chứng minh cho sự đúng đắn khách quan của mình mà cứ "kiên trì lập trường", bạn dễ rơi vào tình trạng "bảo thủ", "phá ngang".

Tuy nhiên hiệu ứng theo số đông cũng có mặt tích cực. Trong nhà trường, "làm theo số đông" sẽ hình thành phong cách truyền thống của trường, tạo ra tinh thần tập thể của trường của lớp. Ngoài ra, hiệu ứng này còn rất có ích trong việc hình thành dư luận xã hội lành mạnh. Nhất là công tác tuyên truyền, cổ động, người làm công tác này cần nắm vững nguyên tắc theo đám đông để hoàn thành tốt công việc của mình.